Όλα όσα πρέπει να γνωρίζουμε για τις αλλαγές στη συμπεριφορά που φέρνουν τα γηρατειά στο σκύλο & τη γάτα μας, αλλά και την ιδιαίτερη φροντίδα που χρειάζεται το ζώο μας όταν περάσουν τα χρόνια.
Οι τετράποδοι φίλοι μας, σκύλοι και γάτες, γερνούν με γοργούς ρυθμούς. Ξαφνικά, από εκεί που τους θυμόμαστε να παίζουν σαν κουτάβια ή γατάκια, καλούμαστε να συνειδητοποιήσουμε ότι η ηλικία έχει αφήσει τα σημάδια της. Είναι η στιγμή να τους προσφέρουμε απλόχερα όλη τη στήριξη, την αφοσίωση και την αγάπη που μας χάρισαν απλόχερα όλα αυτά τα χρόνια. Αυτό δεν σημαίνει ότι όλα τα ζώα άνω των δέκα ετών (ή και νωρίτερα για μεγαλόσωμες φυλές, περίπου στα 6-7 για έναν Μολοσσό) είναι ανήμπορα ή άχρηστα. Απλώς, οι ανάγκες και οι απαιτήσεις τους αλλάζουν, κι εμείς έχουμε τη δύναμη να τα βοηθήσουμε να συνεχίσουν το ταξίδι τους στη ζωή με την καλύτερη δυνατή ποιότητα.
Συχνά, είναι επίπονο για εμάς που τα αγαπάμε να τα βλέπουμε να γερνούν, αλλά αυτό είναι δικό μας συναίσθημα και καλό είναι να μην τους το μεταδίδουμε. Τα ζώα αποδέχονται πιο εύκολα τα γηρατειά από ό,τι εμείς, αρκεί να έχουν την κατάλληλη φροντίδα και στήριξη. Αυτό, ευτυχώς, είναι στο χέρι μας. Όντας ενημερωμένοι και προετοιμασμένοι, θα μπορέσουμε να τα κατανοήσουμε και να τους σταθούμε όπως πρέπει, όταν το χρειαστούν.
Πότε ένα Ζώο θεωρείται ηλικιωμένο;
Η ηλικία που ένα ζώο θεωρείται "γηραιό" ποικίλλει ανάλογα με το μέγεθος και τη φυλή του:
- Σκύλοι μικρόσωμοι (έως 9 κιλά): Γηράσκουν γύρω στα 10-12 έτη.
- Σκύλοι μεσαίου μεγέθους (10-25 κιλά): Γηράσκουν γύρω στα 8-10 έτη.
- Σκύλοι μεγαλόσωμοι (26-45 κιλά): Γηράσκουν γύρω στα 6-8 έτη.
- Σκύλοι γιγαντόσωμοι (πάνω από 45 κιλά): Γηράσκουν γύρω στα 5-7 έτη.
- Γάτες: Γηράσκουν γύρω στα 8-10 έτη, αν και πολλές φτάνουν εύκολα τα 15+ χρόνια.
Γιατί αλλάζει η συμπεριφορά τους; Η σύνδεση με την υγεία
Οι αλλαγές στη συμπεριφορά των ηλικιωμένων ζώων δεν είναι πάντα "απλά τα γηρατειά". Συχνά αποτελούν σημάδια υποκείμενων ιατρικών καταστάσεων, τις οποίες πρέπει να αναγνωρίσουμε και να αντιμετωπίσουμε με τον κτηνίατρο. Η πιο σημαντική αιτία πολλών συμπεριφορικών αλλαγών είναι το Σύνδρομο Γνωσιακής Δυσλειτουργίας (ΣΓΔ), ή αλλιώς "Γνωσιακή Δυσλειτουργία", που μοιάζει με την νόσο Αλτσχάιμερ στον άνθρωπο.
Οι βασικές αλλαγές συμπεριφοράς
1. Υπερευαισθησία σε θορύβους & μειωμένη ακοή / όραση
Τα υπερήλικα ζώα, παρά την αρχική αντίληψη για επιδείνωση της ακοής, μπορεί να δυσκολεύονται να αποφύγουν τους δυνατούς θορύβους λόγω μειωμένης κινητικότητας και καθυστέρησης στις αντιδράσεις τους. Ως αποτέλεσμα, οι κρότοι μπορεί να αποβούν πολύ αγχωτικοί γι' αυτά. Η σταδιακή απώλεια ακοής και όρασης τα καθιστά επίσης πιο ευάλωτα και εύκολα φοβισμένα.
Συμβουλή: Φροντίστε να έχουν όσο περισσότερη ησυχία γίνεται και διατηρήστε την ψυχραιμία σας όταν φοβηθούν. Όταν προσεγγίζετε ένα ζώο με μειωμένη όραση/ακοή, "ανακοινώστε" την παρουσία σας (π.χ., χτυπώντας ελαφρά το πάτωμα, μιλώντας με ήρεμη φωνή).
2. Αυξημένη φωνητική συμπεριφορά
Συχνά, τα ηλικιωμένα ζώα αρχίζουν να χρησιμοποιούν τη φωνή τους περισσότερο (γαύγισμα/νιαούρισμα ή κλαψούρισμα). Αυτή η συνήθεια μπορεί να οφείλεται στη δυσκολία τους στη μετακίνηση, καθώς προσπαθούν να επικοινωνήσουν μαζί σας από μεγαλύτερη απόσταση. Ωστόσο, το κλαψούρισμα ή το επίμονο γάβγισμα/νιαούρισμα μπορεί επίσης να υποδηλώνει πόνο, δυσφορία, αποπροσανατολισμό (λόγω ΣΓΔ) ή άγχος.
Συμβουλή: Αν παρατηρήσετε αύξηση της φωνητικής συμπεριφοράς, είναι απαραίτητη μια βόλτα στον κτηνίατρο για να αποκλειστεί ο πόνος ή κάποια άλλη ιατρική αιτία.
3. Άγχος αποχωρισμού ή γενικευμένο άγχος/σύγχυση
Τα γέρικα ζώα δεν ανέχονται τις αλλαγές με την ίδια ευκολία όσο όταν είναι νεότερα. Η αποχώρηση του ανθρώπου τους από το σπίτι, έστω και για λίγα λεπτά, μπορεί να τους προκαλέσει αυξημένο άγχος. Η μείωση της κινητικότητας, της ακοής και της όρασης τα καθιστά πιο ευάλωτα και εξαρτημένα, οδηγώντας τα στην επιθυμία να σας έχουν κοντά τους συνεχώς. Αυτό το άγχος μπορεί να συνδέεται και με το ΣΓΔ, καθώς νιώθουν αποπροσανατολισμένα και ανασφαλή.
Συμπτώματα:- Άγχος καθώς ετοιμάζεστε να φύγετε: λαχάνιασμα, έκκριση σάλιου, κρύψιμο, τρέμουλο ή κατάθλιψη.
- Λέρωμα μέσα στο σπίτι, καταστροφικότητα ή αυξημένη φωνητική συμπεριφορά λίγο αφού φύγετε.
- Καταστροφή των εξόδων του σπιτιού (πόρτες/παράθυρα) ως απεγνωσμένη προσπάθεια να έρθουν μαζί σας.
- Άρνηση τροφής όταν είναι μόνα τους.
- Εμφάνιση συμπτωμάτων κατά τη διάρκεια της νύχτας, καθώς αντιλαμβάνονται τον ύπνο σας ως απουσία.
Συμβουλή: Όταν θα λείπετε, βοηθά να του αφήσετε μια απασχόληση (π.χ. παιχνίδι με κρυμμένη λιχουδιά). Επίσης, αποφύγετε τους έντονους αποχαιρετισμούς ή χαιρετισμούς, καθώς αυτοί ενισχύουν την ανησυχία τους για την απουσία σας. Διατηρήστε μια σταθερή ρουτίνα.
4. Αυξημένη επιθετικότητα
Ένα ζώο που ήταν ήρεμο και φιλικό σε όλη του τη ζωή μπορεί ξαφνικά να αρχίσει να δαγκώνει ή να γρατζουνάει, προκαλώντας στενοχώρια στους ιδιοκτήτες. Η αύξηση της επιθετικότητας σε μεγάλη ηλικία μπορεί να οφείλεται σε τρεις κυρίως λόγους:
- Έλλειψη Ανεκτικότητας προς τα Νεότερα Ζώα: Τα ηλικιωμένα ζώα δεν θα ανεχθούν εύκολα το παιχνίδι και το «πείραγμα» των νεότερων. Όταν κουραστούν, θα τα μαλώσουν απότομα, συνήθως χωρίς σοβαρές επιπτώσεις.
Συμβουλή: Μην αφήνετε τα νεότερα ζώα να ενοχλούν τα μεγαλύτερα και χωρίστε τα όταν το γηραιότερο δείχνει κουρασμένο. Η εισαγωγή ενός νέου κουταβιού ή γατιού ως παρέα σε ένα υπερήλικο ζώο, δεν είναι πάντα η καλύτερη ιδέα.
- Πόνος στις αρθρώσεις ή άλλες παθήσεις: Τα περισσότερα γέρικα ζώα νιώθουν πόνους στις αρθρώσεις (π.χ., αρθρίτιδα, δυσπλασία) ή από παλιά τραύματα. Μπορεί να αντιδράσουν επιθετικά (γρύλισμα, δάγκωμα) στον πόνο καθώς προσπαθούν να κάνουν καθημερινές κινήσεις (π.χ., να κατέβουν από τον καναπέ, να μπουν στο αυτοκίνητο). Άλλοι αφανείς πόνοι (δόντια, κοιλιά) μπορούν επίσης να προκαλέσουν επιθετικότητα.
Συμβουλή: Οποιαδήποτε ξαφνική επιθετικότητα απαιτεί άμεση κτηνιατρική εξέταση για αποκλεισμό πόνου.
- Απώλεια όρασης και ακοής: Όπως αναφέρθηκε, ένα ζώο με μειωμένες αισθήσεις αντιλαμβάνεται την παρουσία των ανθρώπων μόνο όταν αυτοί έχουν φτάσει πολύ κοντά του. Μπορεί να τρομάξει και να στραφεί εναντίον τους από φόβο, επειδή αιφνιδιάστηκε.
Συμβουλή: Φροντίστε να «ανακοινώνετε» την παρουσία σας με τρόπο που μπορεί να αντιληφθεί (π.χ. φως που αναβοσβήνει, βήματα).
5. Άγχη και φόβοι
Τα γέρικα ζώα συχνά εκδηλώνουν νέες φοβίες. Κυρίως φοβούνται ισχυρούς θορύβους και βροντές. Άλλες, λιγότερο κοινές φοβίες, μπορεί να είναι ο «φόβος του έξω» (άρνηση της βόλτας τους), συγκεκριμένα δωμάτια ή σημεία του σπιτιού, ή κάποιες επιφάνειες δαπέδων που γλιστρούν ή γυαλίζουν πολύ. Αυτά τα άγχη ενδέχεται να είναι εκδηλώσεις του ΣΓΔ.
Συμβουλή: Η αγανάκτησή σας μπορεί να χειροτερέψει το πρόβλημα. Προσπαθήστε ψύχραιμα και ήρεμα να αποφεύγει το ζώο σας τα ερεθίσματα που του προκαλούν φόβο. Για να καλύψετε θορύβους, δοκιμάστε να χρησιμοποιήσετε χαλαρωτική μουσική.
6. Εξαναγκαστικές/επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές (CDP)
Πρόκειται για συνεχόμενες, επαναλαμβανόμενες, αμετάβλητες κινήσεις που δεν έχουν εμφανή σκοπό ή λειτουργία, αλλά που προέρχονται συνήθως από φυσιολογικές συμπεριφορές (π.χ., περιποίηση). Αυτές οι συμπεριφορές συνδέονται στενά με το Σύνδρομο Γνωσιακής Δυσλειτουργίας (ΣΓΔ) και την αύξηση του άγχους σε ηλικιωμένα ζώα.
Παραδείγματα:- Στριφογύρισμα γύρω από τον εαυτό του / Κυνήγι της ουράς.
- Επαναλαμβανόμενη διαδρομή μέσα στο σπίτι (συχνά λόγω αποπροσανατολισμού ή άγχους περιορισμού).
- Απομάκρυνση ανύπαρκτης μύγας (fly biting).
- Αποψύλλωση: συνεχόμενη προσπάθεια απομάκρυνσης ανύπαρκτων ψύλλων με μικρά και γρήγορα δαγκώματα.
- Πίκα (pica): συνεχής κατάποση μη φαγώσιμων αντικειμένων (μπορεί να οφείλεται και σε διατροφικές ελλείψεις ή άλλα προβλήματα).
- Κάρφωμα ματιών σε συγκεκριμένα σημεία για πολλή ώρα ή επίμονο γάβγισμα χωρίς αιτία.
- Κυνήγι ή παρακολούθηση σκιών.
- Κάποιες ανεξήγητες μορφές επιθετικότητας.
- Ρούφηγμα μαλλιού (wool sucking) σε κουβέρτες ή πουλόβερ (πιο συχνό σε γάτες).
- Οποιαδήποτε κίνηση που επαναλαμβάνεται συνεχώς, δίχως εμφανή λόγο.
Σημαντικό: Κατά τη διάρκεια τέτοιων συμπεριφορών, το ζώο συνήθως δεν έχει επαφή με το περιβάλλον του, ούτε έλεγχο της συμπεριφοράς του, ούτε αίσθηση του πόνου – τόσο, ώστε πολλές φορές καταλήγουν σε αυτοτραυματισμό. Όσο πιο εμπεδωμένη είναι η συμπεριφορά, τόσο πιο δύσκολο είναι να αποσπάσει κάποιος την προσοχή του ζώου. Σε μεγάλες ηλικίες, η κύρια αιτία τέτοιων συμπεριφορών είναι το άγχος και η νευρικότητα που συχνά συνοδεύουν το ΣΓΔ.
7. Αλλαγές στον ύπνο & ξυπνήματα τη νύχτα
Τα ηλικιωμένα ζώα συχνά αλλάζουν τις συνήθειες ύπνου τους, κοιμούνται περισσότερο την ημέρα αλλά είναι ανήσυχα και ξύπνια τη νύχτα. Μπορεί να περιφέρονται άσκοπα, να γαυγίζουν ή να νιαουρίζουν, ή να ζητούν συνεχώς την προσοχή σας. Αυτό είναι ένα συχνό σύμπτωμα του ΣΓΔ.
8. Ακαθαρσίες μέσα στο σπίτι & ακράτεια
Η απώλεια του ελέγχου της ούρησης ή/και της αφόδευσης είναι ένα από τα πιο συχνά προβλήματα σε ηλικιωμένα ζώα. Μπορεί να οφείλεται σε:
- Ιατρικές αιτίες: Διαβήτης, νεφρική νόσος, λοιμώξεις του ουροποιητικού, ορμονικές διαταραχές, ή όγκοι.
- Μειωμένη κινητικότητα: Αδυναμία να φτάσουν στο καθορισμένο σημείο έγκαιρα.
- Σύνδρομο Γνωσιακής Δυσλειτουργίας (ΣΓΔ): Το ζώο μπορεί να ξεχνάει πού πρέπει να κάνει τις ανάγκες του ή να χάνει τον έλεγχο.
Συμβουλή: Απαιτείται άμεση κτηνιατρική εξέταση για τη διάγνωση της αιτίας. Πολλά προβλήματα μπορούν να αντιμετωπιστούν φαρμακευτικά ή με αλλαγές στο περιβάλλον (π.χ. συχνότερες βόλτες, πάπιες για κουτάβια, εύκολη πρόσβαση).
9. Αλλαγές στην όρεξη
Κάποια ηλικιωμένα ζώα εμφανίζουν μειωμένη όρεξη (μπορεί να οφείλεται σε οδοντικά προβλήματα, νεφρική νόσο, καρδιακά προβλήματα, όγκους ή απλά σε μειωμένη όσφρηση/γεύση). Άλλα, αντίθετα, παρουσιάζουν αυξημένη πείνα, που μπορεί να υποδηλώνει διαβήτη ή σύνδρομο Cushing.
Συμβουλή: Οποιαδήποτε σημαντική αλλαγή στην όρεξη χρήζει άμεσης κτηνιατρικής διερεύνησης.
10. Μειωμένη ενέργεια & δυσκολία στην κίνηση
Η απροθυμία για παιχνίδι, οι δυσκολίες στην άνοδο ή κάθοδο σκαλοπατιών, η αδυναμία στο άλμα ή το αργό περπάτημα είναι συχνά σημάδια οστεοαρθρίτιδας, μυϊκής αδυναμίας ή νευρολογικών προβλημάτων. Αυτά τα προβλήματα επηρεάζουν άμεσα την ποιότητα ζωής και τη συμπεριφορά του ζώου (π.χ. επιθετικότητα λόγω πόνου, απομόνωση).
Συμβουλή: Συζητήστε με τον κτηνίατρό σας για διαχείριση του πόνου και συμπληρώματα για τις αρθρώσεις.
11. Αποπροσανατολισμός / Σύγχυση (Σύνδρομο Γνωσιακής Δυσλειτουργίας - ΣΓΔ)
Το ΣΓΔ είναι η πιο κοινή αιτία πολλών συμπεριφορικών αλλαγών. Τα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Αποπροσανατολισμός: Χάνεται μέσα στο σπίτι, μένει "κολλημένο" σε γωνίες, δεν αναγνωρίζει γνωστούς ανθρώπους ή μέρη.
- Αλληλεπίδραση: Αλλαγές στην αλληλεπίδραση με ανθρώπους/άλλα ζώα (λιγότερο κοινωνικό ή πιο προσκολλημένο).
- Κύκλος ύπνου-εγρήγορσης: Ανώμαλος κύκλος (κοιμάται πολύ την ημέρα, ανήσυχο τη νύχτα).
- Μάθηση & Μνήμη: Δυσκολεύεται να μάθει νέα πράγματα, ξεχνάει εντολές που γνώριζε.
- Ανταπόκριση: Μειωμένη ανταπόκριση στο όνομά του ή σε εντολές.
Συμβουλή: Υπάρχουν φαρμακευτικές αγωγές και ειδικές δίαιτες/συμπληρώματα που μπορούν να επιβραδύνουν την εξέλιξη του ΣΓΔ και να βελτιώσουν την ποιότητα ζωής. Συμβουλευτείτε άμεσα τον κτηνίατρό σας.
Πώς μπορούμε να τα βοηθήσουμε; Συμβουλές φροντίδας
- 1. Τακτικοί Κτηνιατρικοί έλεγχοι (η πιο σημαντική συμβουλή!):
Είναι ζωτικής σημασίας να επισκέπτεστε τον κτηνίατρο τουλάχιστον δύο φορές τον χρόνο για τα ηλικιωμένα ζώα. Πολλά από τα συμπτώματα που περιγράφηκαν μπορεί να οφείλονται σε υποκείμενα προβλήματα υγείας (νεφρική ή ηπατική ανεπάρκεια, διαβήτης, καρδιακές παθήσεις, καρκίνος, οδοντικά προβλήματα κ.α.) που χρήζουν έγκαιρης διάγνωσης και αντιμετώπισης. Μια πρώιμη παρέμβαση μπορεί να προσφέρει χρόνια καλής ποιότητας ζωής.
- 2. Κατάλληλη διατροφή:
Υπάρχουν ειδικές τροφές για ηλικιωμένα ζώα, προσαρμοσμένες στις μειωμένες ενεργειακές ανάγκες και στις ανάγκες των οργάνων τους. Συζητήστε με τον κτηνίατρό σας για την καλύτερη επιλογή και τυχόν διατροφικά συμπληρώματα (π.χ. για αρθρώσεις, για γνωσιακή λειτουργία).
- 3. Διαχείριση του πόνου:
Πολύ συχνά, οι αλλαγές συμπεριφοράς συνδέονται με τον πόνο. Υπάρχουν πλέον εξαιρετικές επιλογές για τη διαχείριση του πόνου, από φαρμακευτική αγωγή και συμπληρώματα, μέχρι φυσικοθεραπεία.
- 4. Διαμόρφωση του περιβάλλοντος:
- Χρησιμοποιήστε αντιολισθητικά πατάκια σε ολισθηρά δάπεδα.
- Προμηθευτείτε ράμπες για εύκολη πρόσβαση σε καναπέδες, κρεβάτια ή αυτοκίνητο.
- Τοποθετήστε φαγητό και νερό σε εύκολα προσβάσιμα σημεία, ίσως και σε περισσότερες θέσεις.
- Προσφέρετε άνετα, ορθοπεδικά κρεβάτια.
- Δημιουργήστε έναν ήσυχο και ασφαλή χώρο όπου να μπορεί να αποσυρθεί το ζώο σας.
- 5. Διατήρηση ρουτίνας:
Η σταθερότητα στην καθημερινή ρουτίνα (ώρες σίτισης, βόλτες, ύπνου) βοηθά πολύ τα ηλικιωμένα ζώα, ειδικά αυτά με ΣΓΔ, να νιώθουν ασφάλεια και να μειώνουν το άγχος.
- 6. Συναισθηματική στήριξη και υπομονή:
Είναι ίσως η πιο σημαντική συμβουλή. Δείξτε τους επιπλέον υπομονή, κατανόηση και τρυφερότητα. Η παρουσία σας, οι απαλές αγκαλιές και οι ήρεμες αλληλεπιδράσεις είναι ανεκτίμητες.
- 7. Διανοητική διέγερση:
Ακόμη και τα ηλικιωμένα ζώα χρειάζονται πνευματική άσκηση. Ήπια παιχνίδια μυαλού (π.χ., παιχνίδια με κρυμμένη λιχουδιά, απαλές εκπαιδευτικές ασκήσεις), σύντομες, ευχάριστες βόλτες, και η ενασχόληση με αυτά βοηθούν στην διατήρηση των γνωσιακών τους λειτουργιών.
- 8. Προσοχή στις νέες συμπεριφορές:
Παρατηρήστε και καταγράψτε τυχόν νέες συμπεριφορές. Όσο πιο νωρίς αναγνωρίσουμε και συζητήσουμε τις αλλαγές με τον κτηνίατρο, τόσο πιο αποτελεσματική μπορεί να είναι η παρέμβαση.
Το να βλέπουμε τους τετράποδους συντρόφους μας να γερνούν είναι μέρος της σχέσης μας μαζί τους. Με την κατάλληλη ενημέρωση, τη συστηματική κτηνιατρική φροντίδα, την υπομονή και την απεριόριστη αγάπη, μπορούμε να τους προσφέρουμε ένα ευτυχισμένο και αξιοπρεπές γήρας, γεμάτο άνεση και θαλπωρή, μέχρι το τέλος της ζωής τους. Θυμηθείτε, το ζώο σας εμπιστεύεται εσάς για να εξασφαλίσετε την ευημερία του σε κάθε στάδιο της ζωής του.
0 Σχόλια